Contents [hide]
- 1 Yumusak Cekirdekli Meyve Agaclarinda Ates Yanikligi Hastaligi(Erwinia amylovora)
- 2 KÖK KANSERİ HASTALIĞI (Agrobacterium tumefaciens)
- 3 ELMA MOZAİK VİRUS HASTALIĞI (APPLE MOSAIC ILARVIRUS)
- 4 ELMA KLOROTİK YAPRAK LEKE VİRÜSÜ (ACLSV)
- 5 ELMADA ALTERNARYA MEYVE ÇÜRÜKLÜĞÜ (Alternaria alternata)
- 6 MEYVE MONİLYASI (MUMYA) (Monilinia laxa)
- 7 ELMA ZARARLILARI
- 7.1 ELMALARDA MEMELİ PAS HASTALIĞI (Gymnosporangium spp.)
- 7.2 VİRGÜLKABUKLU BİTİ (Lepidosaphes ulmi)
- 7.3 ALTIN KELEBEK (Euproctis chrysorrhoea)
- 7.4 YÜZÜKKELEBEĞİ (Malacosoma neustria)
- 7.5 TOMURCUKTIRTILLARI
- 7.6 YAZICI BÖCEKLER
- 7.7 ELMA AĞKURDU (Yponomeuta malinellus)
- 7.8 YAPRAK GALERİGÜVELERİ
- 7.9 YAPRAKBÜKENLER
- 7.10 YAPRAKBİTLERİ
- 7.11 SAN JOSE KABUKLUBİTİ
- 7.12 MEYVE TESTERELİ ARILARI
- 7.13 TOPRAKALTI ZARARLILARI
- 7.14 ELMA GÖVDEKURDU
- 7.15 KIRMIZIÖRÜMCEKLER (Akarlar)
- 7.16 ARMUT KAPLANI (Stephanitis pyri)
- 7.17 BAKLA ZINNI (Epicometis (=Tropinota) hirta)
- 7.18 MEYVE GÖZKURTLARI
- 7.19 AMERİKAN BEYAZKELEBEĞİ
- 7.20 ELMA PASAKARI
- 8 MerhabaUye Olabilirsiniz.
- 9 Ekin Sapı Devrimi (Masanobu Fukuoka) - Doğal Tarıma ve Doğal Hayata Giriş kitabını hediye gönderiyoruz. Yeni yazılarımızdan haberdar olmak için bize katılın.
Yumusak Cekirdekli Meyve Agaclarinda Ates Yanikligi Hastaligi(Erwinia amylovora)
Hastalık Belirtileri
Elma Çiçeğinde:
- Krem rengi sütümsü akıntı ve renk değişimi
- Kahverengi veya siyah renk alma
- Nemli havalarda ve sabahın ilk saatlerinde krem rengi sütümsü akıntı
- Akıntının kuruması ve kahverengi renk alması
Elma Sürgününde:
- Kahverengi siyah renk alma
- Uç kısmının geriye doğru kıvrılarak çoban değneği şeklini alması
Gövdede:
- Kanser oluşumu
- Kabuğun içeriye doğru çökmesi ve kırmızımsı kahverengi renk alması
- İlkbahar başlangıcında kanserli dokunun yumuşak ve ıslak bir görünüm alması
- Bıçakla kabuk kaldırıldığında altında kahverengi renk değişimi
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler
- Elma
- Armut
- Ayva
- Yenidünya
- Muşmula
- Dağ muşmulası
- Ateş dikeni
- Akdiken
- Üvez
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler:
- Fidan üretiminde sağlıklı çöğür ve gözler kullanmak
- Ağır hasta ağaçları söküp yakmak
- Bahçeyi özellikle çiçeklenme döneminde sürekli takip etmek
- Hastalıklı çiçek demetlerini, sürgün ve dalları enfeksiyon noktasının en az 30-40 cm altından kesip çıkarmak
- Budamada kullanılan aletleri her seferinde %10’luk çamaşır suyuna daldırarak dezenfekte etmek
- Büyük dallar kesildiğinde budama yerlerine %10’luk çamaşır suyu sürülüp aşı macunu ile kapatmak
- Hastalıklı bahçelerde arı kovanlarını kaldırmak
- Yaprak biti, psillid gibi zararlılarla mücadele etmek
- Hastalığa karşı dayanıklı çeşit ve anaçlar seçmek (Elmada en dayanıklı anaçlar: M7, Novole, Robusta 5)
Kimyasal Mücadele:
- Ağaçların durgun olduğu dönemde budamadan sonra %1,5’lik Bordo Bulamacı uygulamak
- Tahmin-uyarı modellerinin kullanıldığı alanlarda:
- Enfeksiyon riski uyarısı yapıldığında en geç 24 saat içinde ruhsatlı ilaçlardan biriyle ilaçlama yapmak
- Çiçeklenme döneminde ikinci bir uyarı yapılırsa ilaçlamayı tekrarlamak
- Tahmin uyarı modellerinin kullanılmadığı alanlarda:
- Çiçeklenme başlangıcından itibaren 7-8 gün aralıklarla en az 3 ilaçlama ruhsatlı ilaçlardan biriyle yapmak
- Sürgün gelişiminin hızlı olduğu dönemde fırtına ve doludan sonra 24 saat içinde ilaçlama yapmak
KÖK KANSERİ HASTALIĞI (Agrobacterium tumefaciens)
Hastalık Belirtileri
Kök Boğazında Ur:
- Hastalık etmeni meyve ağaçları ile bazı orman ve park ağaçlarının kök boğazlarında ur oluşturur.
- Bu urlar öncelikle küçük ve krem rengi olup, zamanla büyüyerek dış yüzeyleri kurur, esmerleşir ve pürüzlü bir görünüm alır.
- Hastalık şiddetli seyrettiğinde fidanlar yeterince gelişmez, meyve ağaçları ise az ve kalitesiz meyve verir.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler
- Elma, kiraz, şeftali, erik, armut, ceviz, vişne, ayva, dut, kestane, muşmula, zerdali gibi meyve ağaçları
- Kavak, söğüt, gül, pamuk, tütün, domates, patates, pancar, sardunya gibi diğer bitkiler
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler:
- Ağır ve nemli topraklara fidanlık veya meyve bahçesi kurmamak
- Fidanlık veya meyve bahçesi kurmadan önce toprağın hastalığa bulaşık olup olmadığını kontrol etmek
- Toprak altı zararlılarıyla mücadele etmek
- Aşı kalem uyumuna dikkat etmek ve aşı yerlerini macunla kapatmak
- Kanserli ağaçları söküp yok etmek ve köklerinin bulunduğu çukuru kireçle doldurmak
Kimyasal Mücadele:
- Meyve ağaçlarında kök kanserine karşı yaz aylarında birer hafta arayla iki uygulama yapmak
- Uyarları bıçakla temizleyip %5 oranında göztaşı eriyiği ile uygulamak
- Kurumadan önce nebati katran ile fırça ile sürmek
- Uygulamadan sonra kök ve kök boğazını toprakla örtmek
Not: Kimyasal mücadele yöntemi hakkında detaylı bilgi için en yakın Tarım ve Orman Müdürlüğü’ne danışmanız önerilir.
ELMA MOZAİK VİRUS HASTALIĞI (APPLE MOSAIC ILARVIRUS)
Hastalığın Tanımı:
- Etmen: Elma mozaik virüsüdür (ApMV).
- Bulaşma: Mekanik olarak ve aşı ile taşınır. Polen ve tohum ile taşınmaz.
Hastalığın Belirtileri:
- Yapraklarda açık sarı kenarları belirgin lekeler ve mozaikleşme görülür.
- Yaprak damarlarında renk açılması görülür.
- Bu lekeler hassas çeşitlerde bütün yapraklarda, tolerant çeşitlerde ise birkaç yapraklarda görülür.
- İlerleyen zamanlarda bu lekeler kahverengine döner.
- Hassas çeşitlerde olgun yapraklar dökülür.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
- Elma
- P. domestica
- P. triloba
- P. virginiana
- Rubus spp.
- Huş ağacı
- Fındık
- Şerbetçi otu
- Gül (Rosaceae familyasına bağlı diğer bitkiler de etmenin konukçusudur.)
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
- Yeni kurulacak bahçeler sağlıklı üretim materyalleri ile kurulmalıdır.
- Fidanlıklar ve bahçe her yıl kontrol edilmelidir.
- Hastalıklı ağaçlardan üretim materyali alınmamalıdır.
- Budama aletleri ve diğer ekipmanlar her kullanımdan sonra dezenfekte edilmelidir.
- Hastalıklı ağaçlar sökülüp yok edilmelidir.
Diğer Mücadele Yöntemleri:
- Dayanıklı anaç ve fidan çeşitlerinin kullanımı tercih edilmelidir.
- Hastalıklı böceklerle mücadele edilmelidir.
- Tarım ilaçları kullanımı için mutlaka Tarım ve Orman Bakanlığı’na danışılmalıdır.
Not: Elma mozaik virüsü, fındıkta da önemli bir hastalık etmenidir. Hastalık, meyve üretiminde önemli kayıplara neden olabilir.
ELMA KLOROTİK YAPRAK LEKE VİRÜSÜ (ACLSV)
Hastalığın Tanımı
- Etmen: Elma klorotik yaprak leke virüsüdür. (ACLSV)
- Partikülleri: İpliksi, zarfsız ve bükülebilir esnek yapıdadır.
- Bulaşma: Mekanik olarak ve tohum hariç diğer üretim materyalleri ile taşınır.
Hastalığın Belirtileri
- Elma: Yapraklarda düzensiz dağılmış, halka şeklinde sınırları belli klorotik lekeler oluşur.
- Armut: Yapraklarda halkalı lekeler ve meyvede soluk yeşil beneklenmeler görülür.
- Ayva: Yapraklarda klorotik leke, çizgi ve bantlar, meyvede şekil bozuklukları oluşur.
- Kiraz: Güneş yanıklığına benzer nekrotik yanıklıklar görülür.
- Erik: Gövdede kabuk soyulmaları görülür.
- Şeftali: Nekrotik yaprak lekeleri ve kıvırcıklık oluşur.
- Kayısı: Genel olarak rozet yaprak oluşumu ve aşı uyuşmazlığı görülür.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler
- Elma
- Armut
- Ayva
- Kiraz
- Vişne
- Erik
- Şeftali
- Kayısı
- Leylak
- Meşe
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler:
- Virüsten ari üretim materyali kullanmak
- Dayanıklı çeşitleri tercih etmek
- Fidanlıklarda her vejetasyon döneminde kontrol yapmak ve hastalıklı fidanları söküp yok etmek
- Kültürel işlemler sırasında kullanılan alet ve ekipmanları dezenfekte etmek
- Hastalıklı ağaçlardan aşı gözü almamak
Not: Kimyasal mücadele yöntemi hakkında detaylı bilgi için en yakın Tarım ve Orman Müdürlüğü’ne danışmanız önerilir.
Ek Bilgiler:
- ACLSV, Türkiye’de elma bahçelerinde önemli bir hastalıktır.
- Hastalık, meyve üretiminde önemli kayıplara neden olabilir.
- ACLSV, karantina zararlısıdır ve uluslararası taahhütler çerçevesinde bulaşık materyal taşınması yasaktır.
ELMADA ALTERNARYA MEYVE ÇÜRÜKLÜĞÜ (Alternaria alternata)
Hastalık Belirtileri
- Meyvelerde:
- Hasat öncesi ve sonrası meyve çürümelerine neden olur.
- Elmanın çiçek çukuru etrafında veya orta kısımlarında önceleri renk açılmasına neden olur.
- Bu lezyonlar kuru olup, kahverenginden siyah renge dönüşür.
- Meyvede çökük lekeler oluşur, lekeler siyah veya kahverengimsi renkte, yassı ve kenarları belirgindir.
- Çürüme 40–50 mm. derinliğe kadar ilerleyebilir.
- Meyve sapında zayıflamaya da neden olabilir.
- Yapraklarda:
- Açık, daha sonra koyulaşan portakal renkte dairesel halka şeklinde lekeler oluşur.
Not: Alternarya meyve çürüklüğü hastalığı, elma kabuğundaki koyu renkli lekeler ile acı benek hastalığına benzemektedir. Fakat acı benek hastalığı meyvede besin dengesizliği sonucu oluşurken, Alternarya meyve çürüklüğü A.alternata fungusunun enfeksiyonu sonucu oluşmaktadır.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler
- Elma
- Armut
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler:
- Meyvelerin elle toplanması ve ezilmeden toplanması
- Hasattan sonra bekletilmeden depoya alınması
- Depolama atmosferi ve sıcaklığının uygun olması
- Toplama sepetlerinin Chlorin ile dezenfekte edilmesi veya buhardan geçirilmesi
Kimyasal Mücadele:
- İlaçlama: Meyvetatlanma başlangıcında (yaklaşık ¾ meyve büyüklüğü)
- İkinci İlaçlama: Kullanılan ilacın etki süresi bitiminde
Not: Kimyasal mücadele yöntemi hakkında detaylı bilgi için en yakın Tarım ve Orman Müdürlüğü’ne danışmanız önerilir.
Ek Bilgiler:
- Alternaria meyve çürüklüğü hastalığı, Türkiye’de elma bahçelerinde önemli bir hastalıktır.
- Hastalık, meyve üretiminde önemli kayıplara neden olabilir.
- Elma bahçelerinde hijyenin sağlanması hastalığın yayılmasını önlemeye yardımcı olur.
MEYVE MONİLYASI (MUMYA) (Monilinia laxa)
Hastalık Belirtileri
Meyvede:
- Özellikle meyveye zarar verir, ancak çiçek ve yapraklarda da görülebilir.
- Meyvedeki zarar genellikle meyvenin olgunlaşmasına yakın dönemde meydana gelir.
- İlk belirtiler, meyve kabuğunda oluşan kahverengi bir veya birkaç lekedir.
- Lekelerin etrafında açık kahverengi bir halka bulunur.
- Çürüme 1-2 gün içinde genişleyerek meyve yüzeyinin yarıdan fazlasını kaplar.
- Olgun meyvelerde çürüme daha hızlı ilerler.
- Meyvenin çürüyen bu kısmında 1-3 gün sonra sarı-devetüyü renkli konsantrik püstüller oluşur.
- Hastalıklı meyve dokusu hızla su kaybederek buruşur ve mumyalaşarak dalda asılı kalır.
Diğer Organlarda:
- Çiçeklerde: Çiçekler kahverengiye döner ve mumyalanır.
- Yapraklarda: Yapraklar kahverengi lekelerle kaplanır ve kurur.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler
- Kiraz
- Vişne
- Kayısı
- Erik
- Badem
- Şeftali
- Elma
- Armut
- Ayva
- İncir
- Trabzon hurması
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler:
- Mumyalaşarak ağaç üzerinde kalmış meyve ve çiçekler ile yere dökülmüş meyveler toplanarak imha edilmelidir.
- Budama sırasında hastalıklı dallar kesilmeli ve yakılmalıdır.
- Düşen yapraklar ve meyveler toplanıp imha edilmelidir.
- Ağaçlar seyreltilerek hava sirkülasyonu sağlanmalıdır.
- Sulama toprağa yapılmalı, yapraklara sulama yapılmamalıdır.
Kimyasal Mücadele:
- İlaçlama: Hastalığın görüldüğü yıllarda, ilkbaharda tomurcukların patlaması öncesi ve meyve olgunlaşmadan 10-15 gün önce ilaçlama yapılmalıdır.
Not: Kimyasal mücadele yöntemi hakkında detaylı bilgi için en yakın Tarım ve Orman Müdürlüğü’ne danışmanız önerilir.
Ek Bilgiler:
- Meyve monilyası, Türkiye’de birçok meyve bahçesinde önemli bir hastalıktır.
- Hastalık, meyve üretiminde önemli kayıplara neden olabilir.
- Elma ve armut ağaçlarında Monilinia laxa, kiraz ve erik ağaçlarında ise Monilinia fructicola etmeni hastalığa neden olmaktadır.
MEYVE AĞAÇLARINDA ARMİLLARİA KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞI (Armillaria mellea)
Hastalık Belirtisi
- Hastalık etmeni şapkalı mantardır.
- Orman ve meyve ağaçlarının köklerinde çürüklük yaparak ağaçların ölümüne neden olur.
- Hastalığa yakalanan ağaçlarda sürgün oluşumu azalır, yapraklar sararır ve dökülür.
- Sürgün ve dallar kurumaya ve ölmeye başlar, sonunda ağaçlar tamamen kurur.
- Bu belirtilerin oluşumu ve ağaçların ölümü 4 yıllık süreyi gerektirir, ancak şiddetli hastalıklarda bu süre 1–2 yıldır.
- Hastalığa yakalanmış ağaçların kökleri incelendiğinde, ikinci köklerden başlayarak kök boğazına kadar kabuk dokusu ile odun dokusu arasında beyaz bir tabakanın oluştuğu görülür.
- Hastalığın başlangıcında odun dokusu açık kahverengidir, daha sonra sarımtırak veya beyaz süngerimsi dokuya dönüşür.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler
- Orman ve meyve ağaçlarıdır.
- Yaygın olarak görüldüğü meyve ağaçları: elma, armut, erik, şeftali, kiraz, vişne, kayısı, dut, nar, asma, zeytin, kestane ve ceviz.
- Orman ağaçları: meşe ve iğne yapraklılar.
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler
- Kuruyan ağaçlar bahçeden sökülerek imha edilmeli ve yerlerinde kireç söndürülmelidir.
- Hastalık bahçenin belli kesimlerinde ise hastalığın sağlam ağaçlara bulaşmaması için hasta olan ağaçların etrafına 60 cm derinlik ve 30 cm genişlikte hendekler açılmalıdır.
- Çevre bahçelerde hastalığın bulunduğu durumlarda, sel sularının getireceği hastalıklı parçaların girişini önlemek için bahçenin çevresine 60–70 cm derinlikte hendekler açılmalıdır.
- Ağaçlar sağlam ve sağlıklı yetiştirilmeli, bunun için tekniğin gerektirdiği önlemler alınmalıdır.
- Orman alanlarının kesimiyle elde edilen boş araziye hemen meyve bahçesi kurulmamalı, toprak 2–3 yıl boş bırakılmalıdır.
- Sonbaharın ilk yağmurlarından sonra oluşan etmenin şapkaları ve oluştukları yerdeki kök parçaları imha edilmelidir.
- Ağaçlar derin dikilmemeli, aşırı sulanmamalı ve köklerin yaralanmamasına dikkat edilmelidir.
Kimyasal Mücadele
İlaçlama Zamanları
- İlaçlamalara hastalık görüldüğünde başlanır.
İlaçlama Tekniği
- Hastalık yeni başlamış ise, hasta kökleri kesilip hasta kısımlar kazındıktan sonra bu yerlere %5’lik Bordo bulamacı veya %2’lik Göztaşı ilaçlarından biri fırça ile sürülür, ilaç kuruduktan sonra üzeri aşı macunu veya 750 gram ardıç katranı + 250 gram göztaşı karışımı ile kapatılmalıdır.
- Kökler tamamen hasta ise, ince köklere kadar sökülerek kendi çukurunda yakılır, yerine sönmemiş kireç dökülerek kapatılır.
- Hasta bahçedeki sağlamları korumak için sonbaharda veya ilkbahara girerken ağaçların taç izdüşümleri %5’lik Karaboya, %2’lik Göztaşı m²’ye 10 litre ilaçlı su ile ilaçlanmalıdır.
ELMA KARA LEKESİ HASTALIĞI (Venturia inaequalis)
Hastalık Belirtisi
- Yaprak, meyve ve sürgünlerde görülen belirtiler vardır.
- Yaprakların alt ve üst yüzünde oluşan lekeler başlangıçta yağlımsı görünüştedir.
- Lekeler giderek zeytin rengini alır, sonra kahverengileşir ve kadifemsi bir yapı oluşur.
- Zamanla lekeli kısımdaki doku ölür, üzerinde çatlaklar ve delikler oluşur. Ağır hastalıklı yapraklar sararır ve erkenden dökülürler.
- Meyvedeki lekeler yeşilimtırak olup zamanla kahverengine dönüşür. Küçük lekeler zamanla birleşerek meyvenin gelişmesini durdurur ve şekli bozuk meyveler oluşur.
- Sürgünde lekeler oval veya yuvarlak kabarcıklar şeklindedir. Bu kabarcıklar ilkbaharda çatlar ve zamanla birleşerek “uyuz” veya “sıraca” denilen yaraları oluşturur.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler
- Elma ağaçları.
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler
- Yere dökülen yapraklar sonbaharda toplanıp yakılmalı veya derince gömülmelidir.
- Sıracalı dallar budanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
- Ağaçlar yapraklardaki zemin daha hızlı kuruyabilmesi için hava akımına izin verecek şekilde taçlanmalı ve uygun aralıklarla dikilmelidir.
Kimyasal Mücadele
İlaçlama Zamanları
- Çiçek gözleri kabardığında (dal sıracası bulunan yerlerde 3–5 gün önce)
- Pembe rozet tomurcuğu döneminde (çiçekler ayrı ayrı görüldüğünde)
- Çiçek taç yaprakları %70–80 dökülünce
- Diğer ilaçlamalar ise iklim koşullarının hastalığın ilerlemesi için uygun olduğu durumlarda kullanılan ilaçların etki süreleri dikkate alınarak uygulanmalıdır.
- Tahmin ve Erken Uyarı Programı mevcuttur. Kimyasal mücadele yapılmadan önce uyarı sisteminin bulunduğu İl ve İlçe Müdürlüklerinin uyarıları dikkate alınmalıdır.
- İlaçlamalarda: a) Dal sıracası bulunan yerlerde:
- %2’lik Bordo Bulamacı veya hazır bakırlı preparatlardan birisi %0,8 dozunda kullanılmalıdır.
- Hazır bakırlı preparatlardan birisi %0,4 dozunda veya diğer ilaçlardan birisi önerilen dozlarda kullanılmalıdır.
b) Dal sıracası bulunmayan yerlerde: - %1’lik Bordo Bulamacı veya hazır bakırlı preparatlardan birisi %0,4 dozunda kullanılmalıdır. Diğer ilaçlamalar dal sıracası bulunan yerlerde olduğu gibidir.
ELMA KÜLLEMESİ HASTALIĞI (Podosphaera leucotricha)
Hastalık Belirtisi
- Elma ağaçlarının yaprak, çiçek, sürgün ve meyvelerinde belirtiler görülür.
- Sürgünler üzerinde beyaz unsu bir tabaka oluşur, koklandığında balık kokusu alınır.
- Hastalıklı sürgünler daha kısa ve cılızdır, şiddetli hastalıklarda kurur.
- Yaprakların genellikle alt yüzünde bazen üst yüzünde beyaz yüzeysel lekeler oluşur.
- Genç yapraklar daha çok etkilenir, dar ve mızrak gibi uzun bir şekil alır, zamanla kahverengileşir ve dökülürler.
- Hastalıklı çiçekler normal gelişemez, taç yaprakları kalınlaşır ve yapraklar ile sapları unlu bir örtü ile kaplanır. Çoğu zaman kurur ve dökülürler.
- Hastalıklı meyvelerin üzerinde de beyaz unlu tabaka bulunur, küçük ve şekilsiz oluşur.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler
- Elma ve armut ağaçları.
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler
- Hastalıktan zarar görmüş sürgünler kış budamasıyla hastalıklı kısmın 15 cm altından kesilip bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
- Kış budaması sırasında gözden kaçan hastalıklı sürgünler ile yaprak ve çiçek demetleri toplanmalı ve bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
Kimyasal Mücadele
İlaçlama Zamanları
- Pembe çiçek tomurcuğu döneminde
- Çiçek taç yapraklarının %60-70’i döküldüğü dönemde
- Diğer ilaçlamalar Mayıs ayı sonuna kadar birer hafta, Haziran ayının üçüncü haftası sonuna kadar 10’ar gün ara ile yapılmalıdır.
ELMA ZARARLILARI
ELMALARDA MEMELİ PAS HASTALIĞI (Gymnosporangium spp.)
Hastalık Belirtisi
- Elma ağacının yaprak, sürgün ve meyvelerinde belirtiler görülür.
- Yaprak ve meyvelerdeki lekeler portakal kırmızı renginde, yuvarlak veya uzun olabilir. Bu lekeler üzerinde siyah noktacıklar bulunur.
- Yaprağın alt yüzeyinde meme şeklinde çıkıntılar görülür, bazen yaprakların yarısından çoğu dökülebilir.
- Hastalıklı meyveler küçük ve şekilsiz olabilir.
Konukçuları
- Elma ve ardıç ağaçları.
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler
- Elma bahçeleri ardıç ağaçlarına yakın yerlere kurulmamalı, bahçe içinde ardıç ağaçları varsa kesilerek imha edilmelidir.
Kimyasal Mücadele
İlaçlama Zamanları
- Çiçek tomurcukları patladıktan sonra (kırmızı rozet dönemi başlangıcında),
- Çiçek taç yaprakları tamamen dökülünce,
- 2. ilaçlamadan 15 gün sonra yapılmalıdır.
VİRGÜLKABUKLU BİTİ (Lepidosaphes ulmi)
Tanımı ve Yaşayışı
- Ergin dişi bireyler virgül şeklinde 2-3.3 mm uzunluğunda grimsi kahverengi bir kabukla kaplıdır.
- Yumurtadan yeni çıkmış olan larva şeffaf, beyaz renkte ve hareketlidir.
- Hortumlarını bitki dokusuna sokarak beslenmeye başlarlar ve kendilerini buraya tespit ederler.
- Kışı, yumurta halinde dişi kabuğunun altında geçirirler.
- İlkbaharda ilk hareketli larva çıkışı nisan sonu-mayıs başlarında elma ağaçlarında çiçek taç yapraklarının ¾’ü döküldüğü zaman olur.
Zarar Şekli
- Bitki özsuyunu emerek zarar verirler ve bitki için zehirli madde salgılarlar.
- Yoğunluğun çok fazla olduğu yerlerde ağaçları ve fidanları kurutabilirler.
- Meyve üzerine yerleşenler meyvenin gelişmesini engeller ve kalitesinin düşmesine neden olur.
Zararlı Olduğu Bitkiler
- Elma, armut, şeftali, kayısı, iğde, ceviz, fındık, karaağaç, söğüt, asma ve kavak.
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler
- Kışın zararlı ile fazla bulaşık dallar budanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
Kimyasal Mücadele
- Kış ve yaz ilaçlamaları şeklinde yürütülür.
- Kışın yapılan kontrollerde en az 5 adet dişi kabuğu görülmesi bahçenin kışlık yağlarla ilaçlanmasını gerektirir.
- Yaz ilaçlamaları için yumurta açılımından en geç 7-10 gün sonra en yüksek larva çıkışında yapılmalıdır.
ALTIN KELEBEK (Euproctis chrysorrhoea)
Tanımı ve Yaşayışı
- Erginlerde kanatlar tamamen beyaz ve ipek parlaklığındadır. Dişi bireylerin abdomen kısmı iri olup uç kısmında kızıl kahverenginde kıl yığını bulunur.
- Yumurtaları küme halindedir. Olgun larvanın siyah rengi üzerinde açık kahverenginde lekeler ve kabartılar taşır. Bu kabartılar üzerinde demet halinde çıkan uzun kahverengi kıllar bulunur.
- Kışı larva halinde ağaç dallarında salgıladıkları ipeğimsi ağlarla oluşturdukları yuvalarda geçirirler. Yeni çıkan yapraklarla beslenirler.
Zarar Şekli
- İlkbaharda tomurcuklar ve ağaçların uç dallarında yeni çıkan yaprakçıkları yiyerek daha sonra tüm ağaca dağılarak yaprakları yiyerek zarar verirler.
Zararlı Olduğu Bitkiler
- Kiraz, elma, armut, erik, vişne, kayısı, ayva, muşmula, badem, meşe, ahlat, yabani gül, akdiken ve karaağaç gibi birçok bitki türünde zararlıdır.
Mücadele Yöntemleri
Mekanik Mücadele
- Ağaçlar üzerinde bulunan kışlık yuvaları budama makası ile kesilerek toplanmalı ve bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
Kimyasal Mücadele
- Zorunlu olmadıkça kimyasal mücadeleye başvurulmamalıdır. İlaçlama gerekiyorsa öncelikle biyopreparatlar tercih edilmelidir.
- Kış aylarında yapılacak kontrollerle %30 veya daha fazla bulaşık ağaçlarda ilkbaharda ilaçlı mücadele yapılabilir.
YÜZÜKKELEBEĞİ (Malacosoma neustria)
Tanımı ve Yaşayışı
- Ergin dişilerin üst kanatları üçgen şeklinde ve sütlü kahverengindedir. Erkekler ise deve tüyü rengindedir ve ön kanatlarında enine iki adet kızıl kahverengi çizgi bulunur.
- Yumurtalar kirli beyaz renkte olup, ince dallara siyah renkli bir madde ile yüzük biçiminde yapıştırılır.
- Olgun larvalar seyrek kıllı ve başları mavidir.
- Kışı yumurta halinde geçirirler ve nisan ortalarına doğru larva çıkışları başlar.
Zarar Şekli
- Larvalar ağaçların önce tomurcuklarını, daha sonra yapraklarını yiyerek zarar verirler. Salgın yıllarında ağaçları tamamen yapraksız bırakabilirler.
Zararlı Olduğu Bitkiler
- Elma, armut, şeftali, kayısı, iğde, ceviz, fındık, karaağaç, söğüt, asma ve kavak gibi birçok bitki türünde zararlıdır.
Mücadele Yöntemleri
Mekanik Mücadele
- Kışın ince dallar üzerinde bulunan yumurta kümeleri ile ilkbaharda larva kümelerinin bulunduğu dallar kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Salgın yıllar dışında öncelikle bu yönteme başvurulmalıdır.
Biyolojik Mücadele
- Yüzükkelebeği genellikle doğada bulunan yararlı türler tarafından baskı altına alınabilir. Bu yararlı türlerin etkinlikleri arttırılarak ve bulunmayan yerlere bulaştırılarak biyolojik mücadelede kullanılabilir. Bu nedenle kimyasal mücadeleden kaçınılmalıdır.
Kimyasal Mücadele
- Kış aylarında kontrol edilen bahçelerde %30’dan fazla ağaçta veya bulaşık ağaçlarda %10’da ortalama 15-20 veya daha fazla yumurta kümeleri bulunuyorsa ilkbaharda ilaçlı mücadele gereklidir. Daha düşük popülasyonlarda mekanik mücadele tercih edilmelidir.
- İlkbaharda kimyasal mücadele, larvalar yumurta kümelerini terk ettiğinde yapılmalıdır. Tek bir ilaçlama yeterlidir.
TOMURCUKTIRTILLARI
Yaprak Yeşiltırtılı (Hedya nubiferana)
- Tanım ve Yaşayışı: Erginlerin üst kanatları üçgen şeklinde ve sütlü kahverengindedir. Yumurtalar kirli beyaz renkte olup, ince dallara birbirine siyah renkli bir madde ile yapıştırılır. Larvalar seyrek kıllı ve başları mavidir. Kışı yumurta halinde geçirirler.
- Zarar Şekli: Tomurcuklarda zarar yaparak içine girerler ve beslenirler. Ayrıca yapraklar arasında beslenirler ve yaprağın alt epidermisini delerek beslenirler.
- Zararlı Olduğu Bitkiler: Elma, ayva, muşmula, erik, kiraz, badem, şeftali, kuşburnu, kayısı, armut.
- Mücadele Yöntemleri: Kimyasal mücadele çiçek tomurcukları görüldüğünde yapılmalıdır.
Kırmızı Tomurcuk Tırtılı (Spilonota ocellana)
- Tanım ve Yaşayışı: Kanatlarında iç ve dış köşelere yakın koyu renkli lekeler bulunur. Larvalar koyu kahverengi-kırmızıdır ve parlak siyah baş ve göğüs plakasına sahiptir.
- Zarar Şekli: Tomurcuklarda zarar yaparak içine girerler ve beslenirler.
- Zararlı Olduğu Bitkiler: Elma, armut, şeftali, kayısı, iğde, ceviz, fındık, karaağaç, söğüt, asma ve kavak.
- Mücadele Yöntemleri: Kimyasal mücadele çiçek tomurcukları görüldüğünde yapılmalıdır.
Küçük Tomurcuk Güvesi (Recurvaria nanella)
- Tanım ve Yaşayışı: Ön kanatları kirli gri ve siyah pullarla örtülüdür. Olgun larvaların rengi kırmızı-kahverengidir.
- Zarar Şekli: Tomurcuklarda zarar yaparak içine girerler ve beslenirler.
- Zararlı Olduğu Bitkiler: Elma, armut, şeftali, kayısı, iğde, ceviz, fındık, karaağaç, söğüt, asma ve kavak.
- Mücadele Yöntemleri: Kimyasal mücadele çiçek tomurcukları görüldüğünde yapılmalıdır.
YAZICI BÖCEKLER
Meyve Yazıcıböceği (Scolytus rugulosus)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Erginler koyu esmer veya siyah renklidir.
- Kışı, ağaç kabuklarının altında açmış oldukları galerilerde son dönem larva olarak geçirirler.
- Badem yazıcıböceği erginleri koyu kırmızımsı kahve renktedir.
Zarar Şekli:
- Ağaçların odun ve kabuk kısımlarında galeriler açarlar.
- Yumurtadan çıkan larvalar ana galeriye dik açıda ikincil galeriler oluşturur.
- Erginler ağaçların göz diplerinden girerek gözlerin kurumasına neden olur.
- Saldırıya uğramış bir dalın kabuğu kaldırıldığında 2-3 cm boyunda kısa bir ana galeri ve içi odun tozu ile dolu 10-20 cm uzunluğunda birçok galeri görülür.
- Zayıf ağaçları ve dalları tercih ederler, beslenme düzeni bozulan dalcıklar kurur.
- Sağlıklı ağaçlara da saldırabilirler, meyve verimi düşer ve ağaçlar 2-3 yıl içinde kuruyabilir.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Elma, armut, kiraz, erik, şeftali, kayısı, ayva, fındık, kestane.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
- Zayıf ağaçları budama, gübreleme, sulama ve toprak işlemesi ile kuvvetli tutmak.
Mekanik Mücadele:
- Budama artıkları bahçeden en az 2 km uzaklaştırılmalı.
- Yakacak olarak kullanılacak budama artıkları yığınlara toplanmalı ve talaş çıkardıklarında ilaçlanmalı.
- Nisan, haziran ve eylül aylarında ağaçlara tuzak dallar asılmalı, talaş çıkmaya başladığında toplanıp yakılmalı.
- Bulaşık dallar bahçeden uzaklaştırılmalı ve fidanlıklarda kuru dal bırakılmamalı.
Tuzak:
- Alkol (% 96) + Toulene (1).
Kimyasal Mücadele:
- İlkbaharda nisan-mayıs aylarında kurumuş dallarda ergin çıkışları görülür görülmez birinci ilaçlama yapılır.
- İkinci döle karşı temmuz-ağustos aylarında aynı şekilde ergin çıkışları görülür görülmez ilaçlama yapılır.
- Kimyasal mücadele genellikle önerilmemektedir.
ELMA AĞKURDU (Yponomeuta malinellus)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Erginler: Ön kanatları beyaz zemin üzerinde siyah noktalıdır.
- Yumurta: Paketi balık pulu şeklinde dizilmiş ve kestane rengindedir. Kışı larva döneminde, yumurta paketi altında geçirir.
- Larvalar: Mart sonu nisan başında çıkarlar. Yeni çıkan larvalar yaprağın iki epidermisi arasına girer ve burada toplu olarak beslenir. Daha sonra yaprakları ağları ile birbirine sararak, içinde toplu halde damarları hariç yaprağın diğer kısımlarını yerler.
Zarar Şekli:
- Ağaçların yapraklarını yemek suretiyle zarar yaparlar.
- Çiçek tomurcukları ve meyvelerde de zarar yapabilirler.
- Bazen ağaçları yaz başlarında tamamen yapraksız bırakırlar.
- Elma ağaçları mayıs sonlarına doğru kızıl kahverengi bir renk alır.
- Ağaçların o yıl normal ürün verememesine ve gelecek yılın meyve gözlerinin oluşmasına engel olurlar.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Elma, Japon elması ve üvez.
Mücadele Yöntemleri:
Mekanik Mücadele:
- Zamanında ve usulüne uygun budamanın yapılması ve budama artıklarının bahçeden uzaklaştırılması ile larvaların önemli bir kısmı yok edilir.
- İlkbaharda toplu halde beslenen larvalar toplanıp bahçeden uzak bir yere götürülür ve parazitoit çıkışı için uygun kafeslere konulur.
Biyolojik Mücadele:
- Zararlının mücadelesinde biyopreparatlar (örneğin B. Thuringiensis) başarılı bir şekilde kullanılmaktadır.
Kimyasal Mücadele:
- İlkbaharda yapraklarda larvaların ilk zararlarının görülmesinden son larva dönemine kadar ilaçlı mücadele yapılabilir.
- Ağaçlarda fazla zarara meydan vermemek için mücadelede geç kalınmamalıdır.
- Larvalara karşı ilaçlamalar çiçeklerin açılmasından önce veya çiçek taç yapraklarının %70-80’inin dökülmesinden sonra yapılmalıdır.
- Bahçeyi temsil edecek 100 yaprak buketinde, epidermis içine girmiş veya ağ örmüş 4 larva kümesi varsa ilaçlama yapılır.
YAPRAK GALERİGÜVELERİ
Elma Yaprak Oval Galerigüvesi (Phyllonorycter gerasimowi) ve Elma Yaprak Galerigüvesi (Stigmella malella)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Erginler: Uzunlukları 2-5 mm arasında değişen, ön kanatları her türde değişik desenli, arka kanatları dar ve uzun, bol saçaklı küçük kelebeklerdir. Kanat açıklıkları 6-9 mm arasında değişir.
- Üreme: İlkbaharda çıkan dişi kelebekler yumurtalarını yaprakların alt yüzüne bırakır. Galeri güvelerinin döl sayısı 2-5 arasında değişir.
Zarar Şekli:
- Larvalar: Yaprağın iki epidermisi arasında parankima dokusunu yemek suretiyle zararlı olurlar.
- Galeri Şekilleri: Her tür için değişik olup tür ayırımına olanak sağlar. Fidanlarda ve genç meyve ağaçlarının yapraklarında galeri açarlar.
- Etkiler: Yapraklar zamanından önce dökülür, meyve verimi azalır ve kalitesi düşer.
- Dağılım: Türkiye’nin elma yetiştirilen her yerinde bulunurlar.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Elma, armut, kiraz, erik, fındık.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
- Kışlama Yerleri: Zararlılar kışı ağaç altlarında dökülmüş yapraklar arasında, toprakta, ağaç kabukları altında geçirir.
- Bahçe Temizliği: Kurumuş yaprakların toplanarak yok edilmesi, toprağın sürülmesi ve kuru ağaç kabuklarının soyulması zararlı popülasyonunun düşmesini sağlar.
Kimyasal Mücadele:
- Kontroller: Meyve bahçesi ve fidanlıklarda her ağaçtan 20 adet olmak üzere en az 5 ağaçtan yaprak alınıp canlı larva sayılmalıdır. Nisan ayı ortalarından itibaren ilk çıkan yapraklar kontrol edilir.
- İlaçlama Eşiği: Yaprak başına ortalama 4 veya daha fazla canlı larva düşüyorsa ve parazitlenme çok düşük ise nisan-mayıs ortaları arasında 1. ilaçlama yapılır.
- İkinci ve Üçüncü İlaçlamalar: Temmuz-Ağustos ayları ortalarında ve Eylül başlarından itibaren yapılan sayımlarda bulunan larva sayısına göre yapılır.
- Elma İç Kurdu: Meyveli ağaçlarda elma iç kurduna karşı bu zararlıları da kontrol eden ilaçlar kullanıldığında bir ilaçlama yeterlidir.
- Darbe Yöntemi: 100 darbede 10-12 ergin yakalandığı takdirde ilaçlama yapılmalıdır.
YAPRAKBÜKENLER
Elma Yaprakbükeni (Archips rosanus) ve Adi Yaprakbükücüsü (A. xylosteanus)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Erginler: Kanat açıklığı 18-22 mm olup, rengi açık zeytin ile kahverengi arasında değişir.
- Yumurtalar: Cam veya su yeşili renkte olup, daha sonra ağaç kabuğu rengini alır ve paket halinde bırakılır. Bir pakette ortalama 60 adet yumurta bulunur.
- Larvalar: Vücutları sarı-yeşil, koyu yeşil renkte, başı ise kahverengi-siyah renklidir. Larvalara dokunulduğunda iplikçik salgılayarak aşağı doğru sarkarlar.
Zarar Şekli:
- Larvalar: Yeni sürgünlerin ucunu, gözleri ve çiçeklerin erkek ve dişi organlarını yiyerek zarar verirler.
- Yapraklar: Yaprakları ipeksi ağlarla birbirine bağlayıp buket haline getirirler ve tek yaprağı orta damar boyunca puro gibi sararlar.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Elma, armut, kiraz, ayva, kayısı, nar, badem, erik, ceviz, fındık, malta eriği, turunçgil, frenk üzümü, böğürtlen, ahududu.
Mücadele Yöntemleri:
Mekanik Mücadele:
- Yumurta Paketleri: Erken ilkbahar, sonbahar ve kış aylarında, gövde ve kalın dallardaki yumurta paketleri ezilerek yok edilmelidir. Parazitlenmiş (siyah) yumurtaların ezilmemesine dikkat edilmelidir.
Biyoteknik Mücadele:
- Besi Tuzakları: Ağaç başına 5-6 adet yumurta paketi bulunan bahçelerde kelebek çıkışından 1 hafta sonra her ağaca 1 adet besi tuzağı asılarak kitlesel tuzaklama yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadele:
- Yumurta Paketleri ve Larva Oranı: Ağaç başına ortalama 5 adetten fazla yumurta paketi bulunan ve erken ilkbaharda çiçek ve yaprak buketlerinin %5’den fazlası larva ile bulaşıksa kimyasal mücadele yapılır.
- İlaçlama Zamanı: İlaçlama, elmada pembe tomurcuk döneminde yapılır.
YAPRAKBİTLERİ
Elma Yeşil Yaprakbiti (Aphis pomi), Elma Gri Yaprakbiti (Dysaphis plantaginea), Kırmızı Gal Yaprakbitleri (Dysaphis spp.)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Genel Özellikler: Yaprakbitleri 1,5–3 mm boyunda, armut biçiminde küçük böceklerdir. Yumurtaları parlak siyah renkte, uzunca oval biçimde ve 0,5 mm uzunluğundadır.
- Koloni Yaşamı: Yaprakbitleri gruplar (koloni) halinde yaşarlar. Kışı meyve ağaçlarının dal ve sürgünleri üzerinde bıraktıkları yumurta döneminde geçirirler.
Zarar Şekli:
- Beslenme: Meyve ağaçlarının taze sürgünlerinde, genç yapraklar ve yaprak sapları üzerinde gruplar halinde beslenmeleri sonucunda, sürgünlerde kısalma ve yapraklarda kıvrılma görülür.
- Yoğunluk: Yoğunluğunun yüksek olması halinde, meyvelerin küçük kalmasına ve şeklinin bozulmasına neden olurlar.
- Özel Zararlar: Bazı türler beslendikleri yaprakların kuvvetlice kıvrılmasına, kırmızı lekelerin oluşmasına, meyvelerin şeklinin bozulmasına ve küçük kalmasına neden olurlar.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Elma, armut, ayva, şeftali, kayısı, badem, erik, kiraz, vişne ve zerdali.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
- Kontrol ve Budama: Kış ve erken ilkbaharda ağaçlar kontrol edilmeli, yumurta görüldüğü takdirde yapılacak budama ile popülasyon düşürülmelidir.
Kimyasal Mücadele:
- Elma Yeşil Yaprakbiti (Aphis pomi): En uygun ilaçlama zamanı, ağaçların yapraklı olduğu devrede, 100 sürgünde 15 bulaşık sürgün görüldüğü zamandır.
- Elma Gri Yaprakbiti (Dysaphis plantaginea) ve Kırmızı Gal Yaprakbitleri (Dysaphis spp.): En uygun ilaçlama zamanı, pembe tomurcuk veya çiçek taç yapraklarının döküldüğü dönemde; Elma gri yaprakbiti için 100 sürgünde 1 koloni, Elma kırmızı gal yaprakbiti için 100 sürgünde 5 koloni görüldüğü zamandır.
SAN JOSE KABUKLUBİTİ
(Quadraspidiotus perniciosus)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Dişiler: Kanatsız, oval yapılı ve limon sarısı renktedir. Üzeri esmer bir kabukla örtülüdür.
- Erkekler: Kanatlıdır.
- Kabuk: Dişilerin kabuğu yuvarlak, ergin öncesi dönemdeki erkeklerin kabukları ise uzunca oval ve siyah gri renktedir.
Zarar Şekli:
- Özsuyu Emdiği Yerler: Gövde, dal, dalcık, sürgün, meyve, yaprak ve tomurcuklar.
- Toksik Madde Salgısı: Emgi sırasında bitkiye toksik maddeler salgılar.
- Yaprak Dökülmesi: Yaşlı ağaçlarda yaprakların dökülmesine neden olur.
- Dal Kuruması: Daha sonra dalcık ve dallar kurumaya başlar.
- Emgi Lekeleri: Zararlının bulunduğu dalın kabuğundan boylamasına bir kesit alındığında kan kırmızısı renginde emgi lekeleri görülür.
- Meyve Lekeleri: Meyvelerde zararlının beslendiği yerlerde kırmızı lekeler oluşur. Bu lekeler, meyvelerin pazar değerini düşürür.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Elma, armut, şeftali, erik, kiraz, muşmula.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
- Toprak İşlemesi ve Bakım: San Jose kabuklu biti ile bulaşık olan bahçelerde toprak işlemesi, sulama, gübreleme, budama ve diğer kültürel tedbirler zamanında ve uygun olarak yapılmalıdır.
- Budama ve İlaçlama: Kış ilaçlamasından önce budama yapılmalı, budama artıkları bahçeden uzak ve çıkan larvaların ağaçlara ulaşamayacağı bir yere imha edilmeden bırakılmalıdır. Böylece zararlının içinde veya kabuğu altında kışı geçiren parazitoitler korunmuş olur.
- Temiz Fidan Kullanımı: Bahçe tesis edilirken, temiz fidan kullanılmalıdır.
- Destek Sırıkları: Bulaşık ağaçlardan alınan destek sırıkları, temiz ağaçlara kullanılmamalıdır.
- Bahçe Kenarı Bitkileri: Bahçe kenarında, zararlının konukçusu olan bitkiler varsa, onlar da ilaçlanmalıdır.
Kimyasal Mücadele:
- Kış Mücadelesi: San Jose kabuklu bitinin çok yoğun (sıvama) olduğu bahçelerde, kışlık yağlar kullanılarak yapılmalıdır. İlaçlama, ağaçların kış uykusunda olduğu dönemde ve en geç gözler uyanmadan iki hafta öncesine kadar yapılmalıdır. İlaçlama sırasında, hava sıcaklığı 5ºC’in üzerinde olmalı ve yağış olmamalıdır.
- Erken İlkbahar Mücadelesi: Ağaçlarda gözler uyandıktan sonra, pembe tomurcuk dönemine kadar zararlının larva döneminde uygulanır.
- Yaz Mücadelesi: Ağaçların çiçeklenme döneminden sonra kontroller yapılarak, San Jose kabuklu bitinin hareketli larvalarının çıkışı izlenir. Hareketli larvalar çıkmaya başladığında birinci, ilacın etki süresi dikkate alınarak ikinci ilaçlama yapılmalıdır. Yoğunluğun bulunduğu bahçelerde gerekiyorsa üçüncü döllere karşı da ilaçlama yapılmalıdır. Bu zararlıya karşı, ağustos ayından itibaren ilaçlama yapılmamalıdır.
MEYVE TESTERELİ ARILARI
(Hoplocampa spp.)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Erginler: 4–7 mm boyunda, kızıl kahverenkli ve siyah bacaklı arıcıklar olup ön kanadın üst ortasında siyah bir leke bulunur.
- Larvalar: Krem renginde olup, geliştiklerinde boyları 10–15 mm’ye ulaşır.
- Larva Ayrılma Belirtileri: Larvanın meyveden ayrıldığı delik üzerinde ve meyve içindeki siyahımsı renkli artıkları, tahtakurusu kokusundadır.
- Yumurta Bırakma: Dişiler yumurtalarını henüz açılmamış ya da yarı açılmış çiçeklerin dip kısmına, yapraklarının dış yüzüne bırakır. Yumurta bırakılan yer, yumurta açılmasıyla birlikte epidermisin kahverengileşmesiyle anlaşılır.
Zarar Şekli:
- Larvaların Zarar Verme Şekli: Larvalar, ilk çıkışlarında meyvelerin fındık boyutunda olanlarını hedef alır. Daha sonra aynı ya da başka bir meyvenin çekirdek evine girerler. Bir larva, birden çok meyveye saldırarak meyve dökülmelerine neden olur.
- Meyve Dökümü: Elma testereliarısı %100’e yakın meyve dökümüne yol açabilir.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Armut, elma, erik
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
- Toprak İşlemesi: Testereliarı zararı görülen bahçelerde kışın toprak işlemesi yapmak suretiyle popülasyon azaltılabilir.
Kimyasal Mücadele:
- İlaçlama Zamanı: En uygun ilaçlama zamanı, yumurtaların açılmaya başladığı zamandır. Bu, birçok çeşitte tam çiçeklenme dönemine rastlar. Ancak bal arılarının korunması açısından ilaçlama, çiçek taç yaprakları dökülürken uygulanmalıdır.
- Bulaşma Oranı Tespiti: Bahçede erken çiçek açan çeşitler üzerinde çiçek taç yaprakları dökülmeye başladığında bir sayım yapılır. Sayımda en az 5 ağaçtan rasgele 20’şer bukette sağlam ve zarar görmüş çiçekler sayılmalı; bulaşma oranı %10’un üzerinde ise ilaçlama yapılmalıdır.
TOPRAKALTI ZARARLILARI
(Polyphylla spp., Melolontha spp., Anoxia spp.)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Ergin Böcekler: 35–40 mm uzunluğunda, kırmızı-kahverengi zemin üzerinde beyaz tüyler nedeniyle alaca görünümlüdürler. Antenlerinin uç kısımları yelpaze şeklindedir.
- Larvalar: 70–80 mm uzunluğunda, tombul yapılı ve sarımsı krem rengindedir. Vücutları “C” harfi şeklinde kıvrık olup, üzeri ince sarı seyrek tüylerle kaplıdır.
Zarar Şekli:
- Erginler: Bitkilerin toprak üstü kısımlarını yiyerek zararlı olurlar.
- Larvalar: Fidan ve ağaçların köklerini yiyerek esas zararı verirler. Fidanlıklarda bir bitkinin kökünde bir larvanın bulunması ciddi zararlara yol açabilir.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Elma, armut, erik, kiraz, ayva, şeftali.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
- Bakım İşlemleri: Sulama ve gübreleme gibi bakım işlemleri tam olarak yapılmalı, ağaç ve fidanlar sağlıklı tutulmalıdır.
- Gübreleme: Bulaşık fidanlıklarda, kullanılacak çiftlik gübresi ilaçlandıktan sonra toprağa karıştırılmalıdır.
- Yabancı Ot Temizliği: Haziran ve Temmuz aylarında bahçelerde yabancı ot temizliğine özen gösterilmelidir.
- Toprak İşlemesi:
- Sonbaharda: Bahçe 20–30 cm derinliğinde sürülerek larvalar tahrip edilir.
- Mayıs ayında: 15–20 cm derinliğinde sürülerek pupalar tahrip edilir.
- Temmuz-Ağustos aylarında: Toprak sürülerek yumurtalar tahrip edilir.
- Ergin Toplama: Fidanlıklar ve meyve bahçelerinde geceleri erginler toplanarak öldürülmelidir.
Kimyasal Mücadele:
- Hedef: Sadece larva zararının bulunduğu fidan ve ağaçlarda kimyasal mücadele yapılmalıdır.
- İlkbahar İlaçlaması: Toprak sıcaklığı 9–10°C’ye ulaşıp, larvalar faaliyete başladığı zaman ikinci ve üçüncü dönem larvalara karşı bir ilaçlama yapılır.
- Sonbahar İlaçlaması: İlk yağmurlardan sonra, larvalar toprak yüzeyine yakın olduğunda bir ilaçlama yapılabilir. İlkbahar ilaçlaması yapılmayan bahçelerde, zarar yaygın olarak bulunduğu zaman ve ergin uçuşlarının fazla olduğu yıllarda sonbahar ilaçlamaları da yapılmalıdır.
Kimyasal mücadelelerin zamanlaması ve uygulanması, zararlı popülasyonunun azaltılması için kritik öneme sahiptir. Erken ve uygun zamanda yapılan ilaçlamalar, zararlıların kontrolü için en etkili yöntemlerdendir.
ELMA GÖVDEKURDU
(Synanthedon myopaeformis)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Erginler: Kelebekler küçük, koyu lacivert siyah renktedir ve saydam kanatlarıyla arılara benzerler. Vücudun arka kısmında turuncu renkli bir bant bulunur.
- Larvalar: Olgun larva 1.5-2 cm uzunluğunda açık kahverengidir. Baş kahverengi ve ağız parçaları iyi gelişmiştir.
Zarar Şekli:
- Larvalar: Elma ağaçlarının gövde ve kalın dallarının kambiyum kısmında beslenerek zarara neden olurlar. Bu, ağaçların gelişmesinin yavaşlamasına, yaprakların küçülüp sararıp dökülmesine, meyvelerin kalitesinin bozulmasına ve hatta ağacın kurumasına neden olabilir.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Elmada zarar yapmaktadır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
- Bakım İşlemleri: Bahçede sulama, gübreleme ve budama gibi işlemler zamanında ve tekniğine uygun yapılmalıdır. Bu işlemler sırasında ağaçları yaralamamaya özen gösterilmelidir.
Mekanik Mücadele:
- Larva Temizliği: Ağaç kabuklarındaki larvalar kış döneminde bıçakla temizlenmeli ve açılan yaralar macunla kapatılmalıdır.
Biyoteknik Mücadele:
- Pekmezli Besi Tuzakları: Orta Anadolu Bölgesi koşullarında pekmezli besi tuzakları ile Elma gövdekurdu erginleri cezbedilerek kitle halinde yakalanabilir ve zararlının popülasyonu düşürülebilir.
- Tuzak Hazırlığı: 1 litre karışım için: 170 ml pekmez + 830 ml su + 2-3 g ekmek mayası.
- Tuzak Yerleştirme: 100 ağaçlık bir bahçede 5 ağaca 1 pekmezli besi tuzağı, ergin uçuş periyodu süresince asılır. Üst üste en az 2 yıl yapılacak kitlesel tuzaklama ile zararlının larva popülasyonu ekonomik zarar eşiği düzeyine getirilebilir.
Kimyasal Mücadele:
- Zamanlama: Mart veya nisan aylarında, bir bahçede en az 20 ağacın gövde ve kalın dalları kontrol edilir. Bir ağaçta ortalama 5 adetten fazla canlı larva saptanırsa ilaçlama yapılmalıdır.
- İlaçlama Zamanı: Yumurta açılımına veya ilk ergin çıkışına göre belirlenir.
Kimyasal mücadele zamanlaması ve uygulanması, zararlı popülasyonunu azaltmada kritik öneme sahiptir. Erken ve doğru zamanda yapılan müdahaleler, zararlıların kontrolü için en etkili yöntemlerdendir.
KIRMIZIÖRÜMCEKLER (Akarlar)
Türler:
- Akdiken akarı (Tetranychus viennensis)
- İki noktalı kırmızı örümcek (Tetranychus urticae)
- Avrupa kırmızı örümceği (Panonychus ulmi)
- Kahverengi örümcek (Bryobia rubrioculus)
- Yassıakar (Cenopalpus pulcher)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Akarlar: Çıplak gözle zor görülecek kadar küçük zararlılardır. Vücutlarında değişik şekil ve büyüklükte kıllar, dikenler ve tüyler bulunur.
Zarar Şekli:
- Kırmızı Örümcekler: Ağaçların yapraklarında bitki özsuyunu emerek ve zehirli madde salgılayarak zarar yaparlar. Şiddetli zarar gören yapraklar kurşun veya gümüş rengini alabilir.
- Avrupa Kırmızı Örümceği ve Kahverengi Örümcek: Çiçeklerin çanak yaprak ve çiçek buketindeki taze yaprakları emerek sararmasına sebep olur. Ağaçlar yanmış gibi bir görünüm alabilir. Yassıakarlar ise tomurcuklara saldırarak zayıflatır ve meyve tutmayı önleyebilir.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Kiraz, elma, armut, ayva, şeftali, vişne, erik, kayısı, badem ve diğer meyve ağaçlarında zarar yapabilirler.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
- Kışın veya erken ilkbaharda, ağaçların kök boğazı ve gövdelerindeki kabuklar kaldırılarak altında kışlayan akarların ölmesi sağlanmalıdır. Yere dökülen yapraklar toplanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Bahçenin bakım işlemleri uygun olarak yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadele:
- Kış mücadelesi kırmızı örümceklere karşı önerilmez ancak diğer zararlılara karşı yapılan kış mücadelesi, kışı yumurta halinde geçiren Avrupa kırmızı örümceği ve Kahverengi örümceğe de etkili olabilir. Akarların kimyasal mücadelede ilaçlama zamanını belirlemek için bahçedeki kırmızı örümcek yoğunluğu ve doğal düşman popülasyonunun saptanması gerekir. Bahçeyi temsil edecek şekilde seçilen 10 ağaçtan koparılan 100 yaprakta periyodik olarak sayım yapılmalıdır. Yapılan sayımlarda, yaprak başına ortalama 8–10 adetin üzerinde kırmızı örümcek bulunması ve doğal düşmanların etkinliğinin çok düşük olması durumunda ilaçlama yapılabilir.
ARMUT KAPLANI (Stephanitis pyri)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Tanım: Ön kanatları arı peteği gibi desenli olup, uçları ve ortası duman rengindedir. Kışı genellikle ergin halde ağaç kabukları altında ve kurumuş yapraklar altında geçirirler. Yumurtalarını yaprak epidermisi altına bırakır ve üzerini zift gibi yapışkan bir sıvı ile örterler.
Zarar Şekli:
- Zararlı yaprak öz suyunu emerek yapraktaki klorofili yok eder ve yaprak yüzeyinde sarımsı beyaz lekelere neden olur. Yoğunluğun yüksek olduğu durumlarda ağaçlar iyi gelişemez, sürgünler tam olgunlaşamaz, meyveler küçük ve kalitesiz olabilir.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Elma, armut, ayva, erik, kiraz, kayısı, kestane, vişne, fındık, alle üzümü, muşmula, kavak, söğüt, ceviz, karaağaç, çınar ve süs bitkileri gibi birçok bitki türünde zarar yapabilir.
Mücadele Yöntemleri:
Kimyasal Mücadele:
- Zararlının yoğunluğunu saptamak için Nisan ayından itibaren bahçenin çeşitli yerlerinde 10 ağaçta sayımlar yapılır. Ağacın 4 yönünden bir dal ve her daldan 3’er yaprak toplanır. Yaprak başına ortalama 0,5-1 adet ergin düşerse mücadeleye karar verilir. İkinci ilaçlamaya Elma ağ kurdu ve elma içkurdu mücadelesi yapılıyorsa, ayrıca armut kaplanına karşı ilaçlama gerekmeyebilir.
BAKLA ZINNI (Epicometis (=Tropinota) hirta)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Tanım: Baklazınnı erginleri yaklaşık 10mm boyunda ve siyah mat renktedir. Vücutlarının üzeri sık ve oldukça uzun sarı tüylerle kaplıdır. Kın kanatlarının üzerinde beyaz lekeler bulunur. Kışı larva ve ergin döneminde toprakta geçirirler. İlkbaharda, meyve ağaçlarının ve diğer bitkilerin çiçek açtıkları zaman çıkan erginler, daha çok çiçeklerle beslenirler.
Zarar Şekli:
- Erginler, meyve ağaçları ve diğer bitkilerin çiçeklerinin dişi ve erkek organlarını, genç yaprakları, tomurcuk ve meyveleri yiyerek zarar verirler. Bu yüzden ağaçlarda meyve tutumu olmaz.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Baklazınnı polifag bir zararlıdır. Turunçgiller dahil bütün meyve ağaçları, bağ, hububat gibi birçok bitki türünde zarar yapabilir.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
- Ağaçların çiçekli olduğu dönemde yapılacak kimyasal mücadele, döllenmeyi sağlayan balarısı ve diğer böceklere zararlı olduğu için, Baklazınnı mücadelesinde kültürel önlemler çok önemlidir. Toprak işlemesi ile toprakta bulunan yumurta, larva ve erginlerin zarar görmesi ve böylece zararlı popülasyonunun düşmesi sağlanmalıdır.
Mekanik Mücadele:
- Baklazınnı erginleri, günün güneşli saatlerinde çok hareketlidir. Bu nedenle, erginlerin az hareketli oldukları sabahın erken saatlerinde, ağaçların altına çarşaflar serilmeli ve ağaçlar kuvvetlice silkelenerek, ergin böceklerin çarşafın üzerine düşmesi sağlanmalı ve düşen böcekler toplanarak öldürülmelidir.
Biyoteknik Mücadele:
- Ağaçların altına mavi renkli leğenler yerleştirilir ve bu kaplar yarıya kadar su ile doldurulur. Ergin böcekler, mavi renge yönelerek, kapların içindeki suya düşer. Düşen böcekler, toplanarak imha edilir.
Kimyasal Mücadele:
- Bu zararlı ile mücadelede, çok zorunlu olmadıkça kimyasal mücadele tavsiye edilmemektedir. Popülasyonun çok yüksek olduğu bahçelerde, bir miktar arı kaybı da göze alınarak, uygun bir ilaç kullanılarak kimyasal mücadele yapılabilir. Mücadeleye karar verebilmek için, Baklazınnı erginlerinin ve zararının görülmesi gerekir. Bu nedenle, ağaçların pembe tomurcuklarının görüldüğü zamandan itibaren, erginlerin çıkışı gözlenmelidir. Ergin böcekler topraktan çıkıp, çiçeklerle beslenmeye başladığı zaman bir ilaçlama yapılmalıdır.
MEYVE GÖZKURTLARI
Elma Gözkurdu (Anthonomus pomorum L.)
Tanımı ve Yaşayışı:
- Erginler: Boyları 3.5-6.0 mm arasında değişir. Vücutları ince, sık ve sarımsı gri renkte tüylerle kaplıdır. Üst kanatların rengi siyahımsı kahverengiden açık kahverengine kadar değişir. Üst kanatlarda iki kahverengi bant ile çevrilmiş “V” harfi şeklinde bir leke bulunur. Antenleri hortumun ortasından çıkar. Yumurtaları beyaz renkte, oval şekillidir.
- Larvalar: Bacaksız, olgunlaştığında kıvrık vücutlu, beyaz renklidir. Baş kapsülleri kahverengidir.
- Yaşayışı: Kışı ergin halde genellikle ağaç kabukları altında ve kurumuş yapraklar altında geçirirler. Mart ile mayıs arasında beslenir ve yumurtalarını henüz tozlaşmakta olan çiçek tomurcuklarına bırakırlar. Larvalar 2-4 hafta içinde gelişerek pupa olur. Yılda 1 döl verirler.
Zarar Şekli:
- Larvalar çiçek tomurcukları içinde beslenir ve geliştikleri için, zarar gören çiçekler açılamaz ve meyve bağlamazlar. Zararlı erginler taze yaprak, filiz ve sürgünlerle de beslenirler.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Elma, armut, ahlat, badem, kestane, ayva, ceviz, çitlenbik, gül, erik, şeftali, kiraz, ceviz, elma, ayva, ateş dikeni, mahlep gibi birçok meyve ağacında zarar yaparlar.
Mücadele Yöntemleri:
- Mekanik Mücadele:
- Gözlerin patlamasından itibaren çiçek tomurcukları görünene kadar ağaçların altına çarşaf serilip dallar sallanarak düşen erginler ve zarar görmüş çiçekler toplanıp imha edilmelidir.
- Kimyasal Mücadele:
- Bahçelerde marttan itibaren 7-10 gün aralarla sürveyler yapılmalıdır. Bir ağaçta ortalama 10 zarar görmüş çiçek tomurcuğu varsa veya 100 darbede 30 ergin bulunmuşsa ilaçlama yapılmalıdır. En uygun zaman fenolojik olarak farekulağı dönemidir. Çiçek tomurcukları görülmeye başlayınca ilaçlama bitirilmelidir. Geç ilkbahar ilaçlaması için mayısın ilk haftası uygundur.
AMERİKAN BEYAZKELEBEĞİ
Tanımı ve Yaşayışı:
- Kelebek: Beyaz renklidir, bazı bireylerde üst kanatlarda siyah lekeler bulunabilir. Kışı pupa halinde geçirirler. Mayıs ayının ilk haftalarında erginler çıkar ve yumurtalarını yapraklara bırakırlar.
- Larva: Siyah renkli olup, üzerinde turuncu renkli benekler ve bu beneklerden çıkan kıllar bulunur.
Zarar Şekli:
- Yumurta ve Larvalar: Yumurta kümelerinden çıkan larvalar yaprağın alt yüzeyinde ağ örerek diğer yaprakları da birleştirirler. Larvalar sadece yaprak damarları kalacak şekilde beslenirler. Ayrıca olgunlaşmaya başlayan meyveleri de yiyerek zarar yaparlar.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Dut, kiraz, elma, armut, erik, vişne, fındık, ceviz, asma ve şerbetçiotu gibi birçok bitkiye zarar verir.
Mücadele Yöntemleri:
- Mekanik Mücadele:
- Yumurta paketleri toplanıp imha edilmelidir.
- Haziran ve ağustos aylarında bulaşık ağaçlar üzerindeki larva kümeleri kesilip imha edilmelidir.
- Haziran ve ağustos aylarında zararlı ile bulaşık ağaçlarda oluklu karton şerit (tuzak bant) veya saman ve otlardan yapılmış kuşaklar kullanılmalıdır. Bu kuşaklar pupa olmak için toplanan larvalarla birlikte imha edilmelidir.
- Kimyasal Mücadele:
- İlaçlı mücadele, larvalar ağlarını örmeye başladıkları veya yumurtalar açıldığında başlamalıdır. Herhangi bir bulaşık ağaç tespit edildiğinde ilaçlama yapılmalıdır.
ELMA PASAKARI
Tanımı ve Yaşayışı:
- Erginler: İğ şeklinde, sarımsı kahverenginde, yaklaşık 0.16-0.18 mm boyutunda. Gözle görülemeyecek kadar küçüktürler.
- Yaşam Döngüsü: Kışı ergin dişi döneminde geçirirler. Mayıs ayında erginler çıkar ve yumurtalarını yapraklara bırakırlar. Yaz aylarında popülasyon hızla artar ve ağustos ayında yaprakların alt yüzlerinde yoğunlaşırlar. Kışı geçirmek üzere ergin dişiler kışlama yerlerine çekilirler.
Zarar Şekli:
- Yapraklar: Yaprakların alt yüzeyinde keçe gibi bir görünüm oluşturarak düzensiz şekil bozukluklarına neden olur. Yaprak altı donuk ve solgun bir görünüm alır, gümüşi bir renk alabilir ve sonrasında pas rengine dönebilir.
- Meyveler: Bazı durumlarda meyvelerde paslanmaya neden olabilir, bu da meyvenin pazar değerini düşürebilir.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
- Özellikle elma ağaçlarında yaygın olarak bulunur, ancak armutta da zarara neden olabilir.
Mücadele Yöntemleri:
- Biyolojik Mücadele:
- Doğal düşmanların korunması ve etkinliklerinin arttırılması önemlidir. Bu nedenle ilaçların seçimi ve ilaçlama zamanlarının ayarlanmasına dikkat edilmelidir.
- Faydalı akarların bulunduğu elma bahçelerinde, kesilen ince dalların faydalı akarların bulunmadığı bahçelere asılması ve böylece faydalı akarların popülasyonunu arttırması sağlanabilir.
- Kimyasal Mücadele:
- Zorunlu olmadıkça kimyasal mücadele yapılmamalıdır.
- Mücadele için yapılacak ilaçlamalarda çiçeklenme öncesi ve sonrası kontroller yapılmalıdır. Mayıs ve ağustos aylarında yapraklarda yapılan sayımlarda belirli bir akar yoğunluğuna ulaşıldığında ilaçlama yapılmalıdır.