Türkiye’de uzun süredir yetiştiriciliği yapılan elma, üretim ve alan bakımından diğer ılıman iklimlerin önde gelen meyvelerinden biridir. Küresel olarak elma üretimi 95,84 milyon mt civarındadır ve Çin dünyanın bir numaralı üreticisidir. Diğer büyük elma üreten ülkeler arasında Amerika Birleşik Devletleri, Polonya, İtalya ve Fransa bulunmaktadır.

İçindekiler [ göster ]

YETİŞTİRME ÖZELLİKLERİ:

İklim Talebi:

Elma ılıman, özellikle soğuk ılıman iklim bitkisidir. Akdeniz Bölgesinde 800 m’nin üzerinde yetişir. Yüksek ışık şiddeti elmalarda çok iyi renk oluşumunu sağlar. Elma ağacı, düşük sıcaklıklı sert kışlara dayanıklı olsa da yazın yüksek sıcağından da hoşlanmaz. Çünkü yüksek sıcaklıklarda bitki büyümesi yavaşlar veya durur.

Elma kış dinlenmesine ihtiyaç duyan bir meyve türüdür ve soğuma ihtiyacı diğer meyvelere göre daha uzundur. Bahar aylarına doğru soğuğa dayanıklılığı azalır ve tomurcukların şişme döneminde bitki soğuğa karşı en duyarlı hale gelir. Yaprakların dökülmesinden hemen sonra meyvelerin çok küçük olduğu dönem elmaların soğuğa en duyarlı olduğu dönemdir.

Yeterli soğutma olmadığında çiçeklerin bir kısmı ölür, kalan çiçeklerin açılması ise hem geç hem de düzensiz olur. Böylece geç açan çiçekler gübreleme eksikliğinden dolayı dökülür, ayrıca yaprak gözleri patlamaz ve ağaç çıplak kalır.

Toprak Gereksinimleri:

Elma yetiştiriciliğine uygun topraklar tınlı, tınlı, kumlu ve kumlu tınlı, geçirgen, yeterli kireç ve humus içeren nemli topraklardır. Çok kireçli topraklarda demir alımının engellenmesinden dolayı bitkide sarılık ortaya çıkar. Elma için toprak derinliği 2 m ve daha fazla olan ve hafif asit karakterli (pH=6,0-6,5) topraklar tercih edilir. Bahçe kurulacak alanın alt toprak yapısı kök gelişimine imkan vermeli ve köklerin gelişeceği tabakanın suyu da uzaklaştırılmalıdır.

ELMA ANAÇLARI

Elma yetiştiriciliğinde tohum veya klon anaç kullanılır.

a)- Tohum anaçları (Jeneratif anaçlar)

Anaç üretiminde kullanılan tohumlar yabani veya kültür bitkilerinden alınır. Anaçlar uzun ağaçlar üretir ve gençlik kısırlığı gösterir. Tohum anaçlarına aşılanan çeşitler geç meyve verir ve bahçeye 15-25 adet fidan dikilir.

b)- Klon Anaçları (Vejetatif Anaçlar)

Budama, ilaçlama, seyreltme, hasat ve diğer bahçe işlerinde çalışan işçilerin ücretlerinin yüksek olması ülkemizdeki yetiştiricileri modern meyveciliğe yönlendirmektedir. Vejetatif olarak üretilen elma klon anaçları çok bodurdan çok kuvvetliye kadar değişir.

Çok bodur: M8, M9, M27

Çömelme :   M26

Yarı Cüce :   M7, MM 106

Güçlü             : M2, MM 104, MM 111

Çok Güçlü   : M16, M 25, MM 109, Yerli ve geleneksel tohum anaçları.

Bu anaçlardan günümüzde meyvecilikte en çok kullanılanlar M 9 ve MM 106’dır.

M 9 (Çok Bodur)

Bodur anaçlar arasında dünyada en çok kullanılan anaçtır . Bu, anaç üzerine aşılanacak elma çeşitlerinin %65-70 oranında bodurlaşmasını sağlar. Suyla dolu alt arazilerde iyi sonuç vermez. Verimli topraklarda daha iyi gelişirler.

Dikimden yaşamları boyunca desteğe ihtiyaçları var. Ekimden hemen sonraki yıl meyve vermeye başlarlar. Bahçelerde ağaçlar ince iğ bitirme sistemine göre şekillendirilip budanmaktadır. Bu sistemi kullanma amacımız; Dikimden sonraki ilk yıllardan itibaren daha erken yaşta, birim alandan tüm araziyi meyve dalları ve dalcıklarla kaplayarak. maksimum ürün alınacaktır.

M 9 anacı üzerine aşılanan çeşitlerle oluşturulan ağaçlar 15-20 yıl hatta daha uzun süre bahçede kalır. Verimli topraklarda ağaç başına 60-70 kg’a kadar ürün alınabilir. Verimli topraklarda dekara düşen ağaç sayısı en az 80-100, 140-150’dir. Dekaradan 6-8 ton ürün alınabilmektedir.

MM 106 (Yarı cüce)

Bugün dünyada ve ülkemizde en çok tercih edilen anaç olup, hem yarı bodur (Spur tipi) anaçlar hem de özellikle kuvvetli gelişen çeşitler için uygun bir anaçtır. Çok iyi bir kök sistemi oluşturur ve kazık desteğine ihtiyaç duymaz. Yarı bodur, çok verimli tınlı toprakları seven, toprakta iyi tutunabilen kök sistemine sahip, bahar gelişme dönemini başlatma eğiliminde olan bir anaçtır. ve yaprak çok geç düşer. Drenaj sorunu olan yerlerde pek işe yaramaz.

Yarı bodur ağaçlar oluştururlar, dikimden sonraki 2-3 yıl içinde önemli ölçüde meyve verirler. Hem yarı bodur hem de özellikle kuvvetli gelişen çeşitler için uygun bir anaçtır. MM 106 (Starkrimson Delicious) üzerinde gelişen yarı bodur Starkspur Golden Delicious çeşidinin aşılı fidelerinden bahçe kurulacağı zaman ağaçların güçlenmesi için çiçeklerin koparılması ve 3 yıl boyunca meyve alınmaması gerekmektedir. Güçlü gelişen çeşitler aşılandığında tepe dallı (modifiye lider) bitirme sistemi, yarı bodur çeşitler aşılandığında ise çam biçimli (lider ve çok yan dallı) bitirme sistemi önerilir.

ELMA TOZLANMASI BİYOLOJİSİ

Elma çeşitleri kendi polenleriyle döllenemezler. Genellikle farklı bir tozlaştırıcı çeşidinden gelen polenlere ihtiyaç duyarlar. Tozlayıcı çeşidin ana çeşide oranı %10-15 olmalıdır. Bu orana göre dikilen her 100 fidandan 10-15 tanesi tozlayıcı çeşitten, 85-90 tanesi ise ana çeşitten olmalıdır. Tozlayıcı çeşitler ana çeşitten 12-15 metreden fazla uzakta olmamalıdır. Elmalarda çapraz tozlaşmanın %90’ından arılar sorumludur. Bu nedenle tozlaşmada önemli rol oynayan bal arılarının genç bahçelerde 4 dönüme bir kovan olacak şekilde yerleştirilmesi gerekmektedir.

ELMA ÇEŞİTLERİ:

GALA:

Meyve eti sarımsı, sulu ve sıkıdır. Sürekli olarak yüksek miktarda ürün elde edilir, seyreltme ile meyvenin kalitesi artar. Kendi kendine verimlidir ve iyi bir tozlaştırıcıdır. Erkenci bölgelerde temmuz ortasından sonuna kadar, diğer bölgelerde ise ağustos ortasına kadar hasat yapılabilir. Anaçlar ,  M9,M26, M7, MM106.

İri, sulu, lezzetli ve aromatiktir. Meyveler oldukça

Büyük olup 235 gr ağırlığındadır. ortalama çapı 80 mm’dir. Ağaç zayıf gelişir, dik büyür. Spur bir çeşittir. Tozlayıcıları Golden Delicious’tır ve eylül ayı sonlarında hasat edilir. Anaçlar M9, M26, M7, MM106’dır.

STARKRIMSON DELME:

Ağaç orta kuvvette, yarı dik gelişir, çok verimlidir. Eylül ortasında toplanır. Tohum anaç kullanıldığında ekim aralığı toprağın mukavemetine göre 5×3 m, 6×3 m veya en fazla 5×4 m olabilir. Elma yetiştirilen tüm bölgelere tavsiye edilir.

STARKSPUR ALTIN ​​PIERCIOUS:

Ağacı yarı bodur, dik gelişir, biraz açık ve çok verimlidir. Meyvesi iri, düzgün şekilli, altın sarısı renkte, çok kalitelidir. Eylül ayının ikinci haftasında toplanır. Tohum anaç kullanıldığında ekim aralığı toprağın mukavemetine göre 5×3 m, 6×3 m veya en fazla 5×4 m olabilir. Meyveler Mart ayına kadar soğuk hava depolarında saklanabilir. Elma yetiştirilen tüm bölgelere tavsiye edilir.

Güçlü ve verimlidirler, meyveleri iri ve şişkindir. Beyaz ve sulu meyve etine sahip yazlık bir çeşittir. Taşımaya dayanıklıdır. Temmuz ortasında 1 veya 2 seçim yapılması gerekiyor. Red Delicious ve Golden Delicious tozlaştırıcıdır. Uygun şartlarda soğuk hava depolarında 9 ay saklanabilir.

ELMA BAHÇESİ TESİSİ:

Elma bahçesi kurulurken;

1. Tozlayıcı çeşidi diploiddir (diocious),
2. çeşitler arasında kısırlığın olmaması,
3. Çeşitlerin çiçeklenme zamanlarının eşleştirilmesi,
4. Çeşitlerin her yıl düzenli ürün vermesini sağlamak,
5. Bahçede arı kovanı tutmak
6. Tozlaşma açısından çeşitlerin plana uygun yerleştirilmesine dikkat etmek gerekir.

Aynı zamanda fidelerin dikim zamanına, dikim yerinin hazırlanmasına, dikim aralığına ve şekline dikkat edilmelidir.

a)- Fidan Dikimi ve Zamanı:

Fidan dikimi genellikle sonbaharda yaprakların dökülmesi ile ilkbaharda suyun ağaçlar üzerinde yürümesi arasındaki sürede yapılır. Aslında en uygun dönem kışları ılıman geçen yerlerde sonbaharda, kışları sert geçen yerlerde ise ilkbaharda ekim yapmaktır.

İlk olarak dikilecek fidanların köklerinin yaralı ve kırık kısımları makasla temizlenir. Çünkü dikim budaması ağacın gövde-kök dengesini sağlar.

Açılan çukurlara üst toprak konulur ve fide dikim tahtasının ortasına, aşı yeri güneye bakacak şekilde ve toprak seviyesinden 15-20 cm yüksekte olacak şekilde yerleştirilir ve toprakla doldurulur. Kökler arasında hava boşluğu kalmaması için ayakla toprak hafifçe bastırılarak 20-25 litre can suyu verilmelidir.

İlkbaharda dikilen dalsız fidanlar 65-70 cm kadar kesilir. aşılama noktasından itibaren 85-90 cm. yerden 1-2 mm. Don tehlikesi tamamen geçtikten sonra lider olabilecek iyi gelişmiş bir gözün üstünde. Fidanın 3’ten az yani 1-2 dalı varsa bu dallar kesilerek fidan yukarıda anlatıldığı gibi tek gözün üzerinden kesilerek dikilir. Aşılama noktası toprak seviyesinden 20 cm yukarıda olmalıdır.

b)- Bahçe Yerinin Dikim İçin Hazırlanması:

Bahçe kurulacak arazide derin sürüm yapılmalı, toprağın havalandırılması ve güneşlenmesi sağlanmalıdır. Aslında en önemli konu toprak tesviyesidir. Eğer arazi eğimli ise bahçe kurarken teraslama yapılmasına dikkat edilmelidir. Taban suyunun yüksek olduğu yerlerde ekimden önce mutlaka drenaj yapılmalıdır.

Fidan dikiminden önce mutlaka toprak analizi yapılmalı ve buna göre gerekli uygulamalar yapılmalıdır. Genelde ekimden önce dekara 3-4 ton yanmış çiftlik gübresi, dekara 25-50 kg. TSP (Triple Time Fosfat) veya DAP (Diamonyum Fosfat), dekara 20-40 kg. Potasyum Sülfatlı gübre uygulamaları önerilebilir. Ancak toprak analizinde gübre ve diğer uygulamaların yapılması en doğrusudur. Damlama veya mini yay sistemi kurulacaksa azotlu, fosforlu ve potaslı gübreler sulamayla verilebilir.

c)- Fidanlarda Aranan Özellikler:

Elma bahçesi kurarken sertifikalı, doğru ve eski fidanlar tercih edilmeli, fidanların sağlıklı olması, kök sisteminin, çapının ve uzunluğunun TSE standartlarına uygun olması gerekmektedir.

d)- Dikim Yeri, Şekli ve Aralığının Belirlenmesi:

Kapalı elma bahçelerinde arazi eğimli ise üçgen, kare, dikdörtgen ve kontur (tesviye eğrileri üzerine) ekim yapılır. Fide dikiminden önce dikim noktaları belirlenmelidir.

Elma bahçelerinde ağaçlara verilecek mesafeler çeşide, kullanılan anaçlara, toprak durumuna ve iklime göre değişmektedir. Ayrıca güçlü, besin açısından zengin topraklarda ekim mesafesi daha fazla, zayıf topraklarda ise daha azdır. Sulanan kurak yerlerde hava ve toprak nemini korumak için sık dikim yapılmalı, nemli yerlerde havalandırmayı sağlamak için seyrek dikim tercih edilmelidir. Elma bahçesi tohum anaçları ile kurulacaksa 5× arasında olmalıdır. 5 m, 5×6 m ve 6×7 m. Bodur anaçlarla kurulacaksa bodur anacın özelliğine ve üzerine aşı yapılacak çeşide göre aralık ve mesafe değişir.

ANAÇ	Standart Güçlü Çeşitlerde (metre)	Spur (Yarı Bodur) Çeşitleri (metre)	Dekara Düşen Ağaç Sayısı (Adet)
			Güçlü Çeşitlerde	Spur Çeşitlerinde
M27	(4×1) , (3,5×1)	–	250-280	–
M9	(3,5×2), (3,5×1,5)	–	143-190	–
MM106	(6×3), (5×3)	(4×3),(4×2,5)	55-66	83-100
MM111	(6×3,5)	(5×3),(4,5×3)	47	66-74
Çöğür	(9×9), ( 8×8),(7×7), (6×6)	(5×4),6×3),(5×3)	12-28	50-67

Anaç ve Aşılı Çeşitlere Göre Elma Ağacı Dikim Mesafeleri ve Dekar başına Ağaç Sayısı

ELMA BAHÇELERİNİN YILLIK BAKIMI

Toprak işleme:

Toprak işleme yabancı otların temizlenmesini, bitki köklerinin havalandırılmasını ve sulama arklarının hazırlanmasını kolaylaştırmak amacıyla yapılır. Ancak bu işlem özellikle yüzeysel kökleri olan elma ağaçlarının kök ve saçak sistemini bozar. Bu nedenle kök sistemini bozacak şekilde derin sürüm yapılmaması, pulluk ile derin işleme yapılmaması, diskaro ile ise kök sistemini bozmayacak derinlikte işlenmesi yeterlidir.

Sulama : 

Bahçelere verilecek su miktarı, yıllık toplam yağış miktarına, bu yağışın dağılımına, bitkiden su kaybının şiddetine, ağacın büyüklüğüne ve toprak tipine göre değişmektedir. Elma ağaçları saçak kök sistemine sahip olduğundan diğer meyvelere göre daha fazla suya ihtiyaç duyar ve yüksek nemi severler.

Elma ağaçlarının en önemli sulama zamanı yaz sulamasıdır. Çünkü kurak dönemlerde yaz sulamasına ne kadar erken başlanırsa o kadar meyve tutumu artar, aynı zamanda verim ve kalitenin artmasına da yardımcı olur. Yaz sulamaları yağış miktarına bağlı olarak mayıs ayında başlatılır ve yaz boyunca devam eder.

Sulamada en önemli konu sulama zamanının iyi belirlenmesidir. Bunun için en pratik yöntem toprağın elle kontrol edilmesidir. En uygun sulama şekli yağmurlama ve damla sulamadır. Damla sulamada köklerin bulunduğu alanın bir kısmı sürekli nemli kalır.

Döllenme :

Elma yetiştiriciliğinde en önemli nokta yüksek verim ve kaliteli ürün alabilmek için diğer yetiştirme uygulamalarında olduğu gibi gübrelemenin doğru ve dengeli yapılmasıdır.

Elma bahçelerine verilecek gübre miktarı toprak işleme yöntemine, toprağın karakterine, ağacın büyüme gücüne, yaşına, alınan ürün miktarına göre değişmektedir. En iyisi verilecek gübre miktarının toprak ve yaprak analizi ile belirlenmesidir. Elma bahçelerinde fidan dikiminden önce temel bir gübreleme yapılmalı, dikimden sonra ise yapılacak gübreleme sonuçlarına göre bahçe her yıl gübrelenmelidir. Azotlu gübreler meyve kalitesini arttırır, meyve dökülmesini azaltır, verimi arttırır ve periyodikliği (varlığı veya yokluğu) azaltır. Dikkat edilmesi gereken tek nokta verilen azotlu gübrelerin elmalar olgunlaşmadan tükenmesidir. Fosfor ağacın güzel çiçek açmasını ve meyve vermesini sağlar. Potasyum çiçeklenmeyi teşvik eder, periyodikliği (var-yok) azaltır, meyve büyüklüğünü, lezzetini ve tekstür sıklığını arttırır, ve depolama süresini uzatır. İlkbahar döneminde, tomurcuklar patlamadan önce ağaç başına 100-250 gr. Amonyum sülfat veya amonyum nitrat, 150-350 gr. Sonbahar döneminde ve kışa girerken ağaç başına 10 cm derinliğe kadar DAP uygulamaları tavsiye edilir.

Meyve İnceltme:

Her yönüyle iyi planlanmış bir elma bahçesinden çevre koşulları uygun olduğunda yüklü meyveler alınır. Ağaçlar fazla meyve besleyemediği için kalite düşer. Bu meyvelerin fazlası daha sonra çiçek ve meyve seyreltmeleri yoluyla vücuttan atılır. Meyvelerin istenilen düzeyde olması ve bir sonraki yılın mahsulünü etkilememesi için meyve gözü oluşmaya başlamadan önce meyve seyreltmesi yapılmalıdır.

Meyve seyrelmesi;

• Meyve büyüklüğü,
• Meyve rengi,
• Kalite
• Evrim geçirmek
• Düzenli verime etkisi çok büyüktür.

Meyve seyrelmesi; Çiçeklerin bir kısmının veya meyvenin bir kısmının yok edilmesi şeklinde uygulanır.

Meyve seyrelmesi 2 şekilde yapılır;

1. Manuel seyreltme ; Bu manuel seyreltme, haziran dökümlerinden sonra meyvelerin seyreltilmesiyle, ana dallarda her 15-20 cm’de bir meyve olacak şekilde yapılır.
2. Kimyasal maddelerle seyreltme ; Bu seyreltme şeklinde çiçeklenme döneminde ve çiçeklenme sonrası genç meyve döneminde ağaçlara kimyasal maddeler uygulanarak yapılır.

Budama:

A- Modifiye Lider (Farklı Tepe Dallanma) Bitirme Sistemi: 

Bu terbiye sistemine erken başlanır ve bilinçli çalışılırsa ağaçlar daha erken meyve verir, daha az budama yapılır, daha az budama meyvelerin güçlü ana dallara dağılmasını sağlar ve dolayısıyla her şeye ihtiyaç kalmaz. İlaçlaması, hasadı kolaydır, güneşlenmek iyidir.

Elmalarda budama dört gruba ayrılır:

1. Ekim budaması,
2. Şekil budama,
3. Mahsul budama,
4. Gençleştirme budaması.

1. Dikim budaması;

Dikim budamasında fidanın kök bölgesindeki yaralı kısımlar çıkarılır ve aşırı uzun olan kısımlar kısaltılır. Dışa bakan gözün üzerinden aşılama noktasından 80 cm mesafeden, yan dal varsa dışa bakan bir veya iki gözün üzerinden kesilir.

2. Şekil budama:

Genç fidanın taç kısmının şekillendirilmesi amacıyla dikimi takip eden yılsonundan itibaren dalların budama işlemidir.

3. Mahsul budaması:

Her yıl düzenli ve kaliteli mahsul elde etmek için mahsul budaması gereklidir. Ağaçlarda sağlıklı ve verimli meyve gözlerinin korunması için her yıl ürün budaması yapılmalıdır. Dallardan dik olarak çıkan sürgünler ve dallar alttan kesilir. Ancak yana ve dışa doğru gelişenlerden sadece sıklaşanlar kesilir veya kısaltılır.

4. Gençleştirme budaması:

Gençleştirme budaması, Meyve iriliğini ve ekonomik üretimi sağlamak amacıyla 30-35 yaşından sonra ağaçlara uygulanan budamadır. Gençleştirme budaması çok şiddetli olduğundan budama 2-3 yılda tamamlanarak gübreleme, sulama, zirai mücadele gibi teknik çalışmalar dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Budama işlemlerinde mutlaka yara macunu kullanılmalıdır.

B- Yarı Bodur (Spur Tipi) Elmalarda Budama ve Bitirme Sistemi:

Dikim budamasında eski bir fidanın tepesi aşılama noktasından sonraki 25. gözün 70 cm üzerinden kesilir.

İlk yılın bahar aylarında taç dalına dokunulmaz, gövde üzerindeki toprak yüzeyinden 15 cm yüksekliğe kadar olan sürgünler alttan çıkarılır. Kışın seçilen dört çatı kolunun 1/3’ü kısalır.

İkinci yılda kışın önceden seçilmiş 4 çatı kolu üzerinde dik gelişenler o yılın boyunun 1/3’ü kadar kısalır. Bu ana dallarda 2. derece dallar seçilerek yeterince kısaltılır.

İlk 3 yıl ağaçlardan meyve beklenmemelidir. Bu dönemde açan tüm çiçekler toplanmalıdır.

C-Bodur (Sık Dikimli) Elma Bahçelerinde Uygulanan “FINE SPINDLE” Bitirme Yöntemi

Bu sistemde ağaçlar küçük, alçak bir çatıya ve lider daldan çıkan küçük meyve dallarına sahiptir ve ağaçlar yaşamları boyunca desteğe ihtiyaç duyarlar.

• 1 adet eski fidanın kullanıldığı bu bitirme sisteminde Dikim budaması sırasında fidanların üst kısmı topraktan ortalama 80 cm yükseklikten kesilir.
• Birinci yılın sonunda ağaç dengeli ve yeterli gelişme göstermişse sadece lider dalın uzantısının kaldırılması yeterlidir.
• Ana gövdede topraktan 40 cm yüksekliğe kadar olan dallar alttan kaldırılır.
• Yan dalların tamamı ip ile ağırlıklar bağlanarak geniş açı oluşturacak şekilde bükülmeli, yan dallarda uç çıkarma işlemi yapılmamalıdır.

Hasat:

Bir meyve olarak elma, ince kabuklu, çok yumuşak bir meyvedir. Bu nedenle meyveler toplanırken avuç içine alınmamalı, parmakla sıkılmamalıdır. Meyveleri toplama kovalarına yerleştirirken ve boşaltırken çok dikkatli olunmalıdır.

Hasat zamanı doğru belirlenmelidir. Elma meyveleri ağaç oluşumu çağında hasat edilir. Meyveler soğuk hava depolarında belirli bir süre bekletildiğinde yenme ölümüne ulaşır.

Yaz elmaları ise ağaca ulaşır ve ağaç üzerindeyken yer. Bu nedenle yazlık çeşitlerin yeme zamanında hasat edilmesi gerekmektedir.

Depolamak:

Hasat edilen elmalar pazara sevk edilene kadar depolarda depolanır. Bu depolar sıradan depolar, soğuk hava depoları veya farklı atmosferlere sahip soğuk hava depoları olabilir.

Hastalık ve Zararlılar:

Elmalarda görülen başlıca zararlı ve hastalıklar, Elma kurdu ve Elmada kara nokta hastalığıdır. Ayrıca elma küllemesi ve memeli kekeği de görülen hastalıklar arasındadır.